Beperking giftenaftrek kan averechts uitpakken

Het kabinet heeft ingezet op een vereenvoudiging van het belastingstelstel. Zo is de giftenaftrek tot een jaarlijks bedrag van 250.000 euro per huishouden ingeperkt. Meer doneren kan nog steeds, maar leidt niet langer tot fiscaal voordeel. Het kabinet maakt een uitzondering voor periodieke giften die tot en met 4 oktober 2022 zijn aangegaan. Deze zijn tot uiterlijk 2027 nog volledig aftrekbaar.

Onder de streep worden Algemeen Nut Beogende Instellingen (anbi’s) – zoals goede doelen, culturele instellingen, kerkelijke organisaties en andere religieuze organisaties – geraakt. Grote periodieke giften waren tot voor kort volledig vrijgesteld van schenk-en erfbelasting. De aftopping van de giftenaftrek zorgt nu voor discussie: wat zijn de effecten op het geefgedrag van filantropen? Gaan ze minder doneren aan goede doelen en hoe raakt dit de aanpak van grote giftenwerving?

Negatieve effecten voor goede doelen

Terwijl het geefgedrag van grote donoren door deze maatregel naar verwachting wordt beïnvloed, hebben veel minder vermogende Nederlanders minder te besteden als gevolg van de inflatie. Goede doelen wachten hierdoor in spanning af wat de effecten op het geefgedrag van deze groep vermogende Nederlanders zullen zijn. Hierbij komt dat het kabinet nu óók het doneren van periodieke grote giften fiscaal minder aantrekkelijk maakt. Deze maatregel raakt vooral vermogenden die bereid zijn veel te geven. Door de beperking van de giftenaftrek verwachten goede doelen dan ook dat het moeilijker wordt om langetermijnprojecten te plannen. Goede Doelen Nederland laat via nieuwsberichten weten dat zij kritisch is over de nieuwe regelgeving. Zij vindt het ‘opmerkelijk dat het kabinet deze keuze maakt, terwijl in de Miljoenennota de belangrijke rol van goede doelen wordt erkend. Daarbij wordt verwezen naar de kabinetsvisie, waarin het stimuleren van geefgedrag een van de speerpunten is.’ Uit onderzoek van Goede Doelen Nederland onder haar ledenbestand blijkt dat de hoogste periodieke gift per jaar aan een goed doel ongeveer twee ton bedraagt. Als een gever meerdere goede doelen steunt, zit deze daarmee snel aan het plafond. De kans is dan groot dat vermogenden andere keuzes maken en minder maatschappelijke doelen zullen steunen.

Vermogende Nederlanders

Uit onze ervaringen bij Filantropie Advies doen vermogende Nederlanders een beroep op ons voor het vaststellen van hun geefstrategie, de selectie van goede doelen en het doen van schenkingen bij leven en via de nalatenschap. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om advies over de oprichting van een stichting, zodat deze in aanmerking kan komen voor een anbi-status. Veel vermogende particulieren kiezen ervoor hun vermogen aan te wenden door privégeld in een stichting te steken en ondernemers kunnen dit doen vanuit hun bedrijf.

Wat motiveert grote gevers?

In het adviesrapport ‘Toezicht op algemeen Nut’ staat dat rijke Nederlanders met een anbi zouden worden gedreven door belastingvoordelen en dat er risico bestaat op misbruik. Zo staan in het rapport voorbeelden van miljonairs die weinig belasting afdragen en voor wie de giftenaftrek een motiverende factor is. In ons werk zien wij dat voor veruit de meeste vermogenden geldt dat zij bij het geven aan goede doelen worden gedreven door een mix van intrinsieke motivaties. Zo willen zij een deel van hun vermogen teruggeven aan de samenleving en delen met mensen in een minder bevoorrechte positie. Anderen willen bijdragen aan een betere wereld voor de komende generaties.

Uit het adviesrapport wordt tevens duidelijk dat de maatregel ongeveer honderdveertig vermogende Nederlanders gaat raken. In de afgelopen jaren is het aantal periodieke giften boven de 250.000 euro gegroeid. Door aftopping van de periodieke giftenaftrek verwacht het ministerie van Financiën dat het innen van belasting over giften boven 250.000 euro dit jaar voor tien miljoen euro meer belastinginkomsten zorgt. De verwachting is dat dit oploopt naar veertig miljoen euro in 2026 en vijftig miljoen euro in 2027.

Uit onderzoek onder vermogende klanten van ABN AMRO komt naar voren dat veertig procent aangeeft minder te doneren als de giftenaftrek wordt beperkt. Dat betekent dat 56 van de honderdveertig vermogenden hun geefgedrag naar beneden zou bijstellen. Omdat het vaak over aanzienlijke bedragen gaat, kunnen de nadelige effecten hiervan niet onderschat worden.

Reacties

Sinds de invoering van de maatregel in oktober 2022 vragen vermogende Nederlanders zich af wat de gevolgen zijn voor de budgetten die zij beschikbaar stellen voor filantropie. Voor een aantal blijkt de grens van 250.000 euro als leidraad te fungeren. Andere vermogenden blijven vooralsnog vasthouden aan budgetten die hoger liggen dan een kwart miljoen. Zo werd door een vermogende familie die wij helpen met de oprichting van een anbi-stichting, aangegeven dat zij zich niet laat leiden door belastingvoordelen. Door dit wisselende beeld is het voor ons nog lastig te voorspellen wat de gevolgen op lange termijn zijn. Het aantal adviesaanvragen voor onze begeleiding bij grote schenkingen is vooralsnog niet minder geworden. In de komende periode wordt duidelijk of vermogenden door de kabinetsmaatregelen afzien van de oprichting van familiestichtingen of dat filantropen minder willen geven aan goede doelen.  

Grote gevers aanjagers innovatie en maatschappelijke verandering

Er zijn veel mooie voorbeelden dat goede doelen met geefgeld (meer dan de overheid) in staat zijn om innovaties aan te jagen en onderzoeksprojecten en programma’s voor de lange termijn op te zetten. Zo staat waarschijnlijk niet iedereen erbij stil dat bijzondere plekken, zoals het Concertgebouw en het Vondelpark, zijn voortgekomen uit filantropisch geld. Met onze hulp en begeleiding verbinden klanten zich financieel aan goede doelen en organisaties, zoals IMC Weekendscholen, Voedselbanken, het Jeugdeducatiefonds of projecten als Méér Muziek in de Klas.

Ook worden dankzij zulke donaties nieuwe initiatieven gestart en leveren filantropen zo een financiële bijdrage aan baanbrekend onderzoek en medische behandelingen. Zoals de filantroop die aan de wieg stond van een stichting met de missie om elke patiënt met (uitgezaaide) kanker een behandeling op maat te geven die is gebaseerd op het DNA van de tumor. Filantropisch geld heeft historisch gezien dus een grote maatschappelijke waarde. Als grote gevers door de aftrekbeperking minder geven, kan dit grote gevolgen hebben voor het innovatieve vermogen in Nederland.

--

Dit artikel stond eerder in Vakblad fondsenwerving, jaargang 25, nummer 1, dat in februari 2023 verscheen.