Uit onderzoek van de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) blijkt dat overheden bekende instrumenten, zoals subsidies, veel gebruiken om maatschappelijke initiatieven te stimuleren. De financiële aspecten hiervan zijn in het advies ‘Tussen betalen en bepalen’ systematisch in kaart gebracht.
Daarmee is de Rfv de eerste die dit nog relatief onontgonnen terrein in kaart bracht. De Raad wijst in het advies ook op de spanning die kan ontstaan tussen een overheid die betaalt, maar niet langer alles bepaalt.
Het Kabinet heeft de wens uitgesproken om maatschappelijke initiatieven te ondersteunen en te faciliteren. Dat gaat volgens de Rfv het best als het Rijk ruimte biedt aan provincies en gemeenten onder meer door een groter lokaal en een herkenbaar provinciaal belastinggebied. Decentrale overheden kunnen zo beter inspelen op behoeften van inwoners.
De financiële betrokkenheid van de overheid bij maatschappelijke initiatieven houdt meer in dan het verstrekken van subsidies. Het gaat ook om het opnieuw verdelen van verantwoordelijkheden, bevoegdheden en taken.
Verder voorziet de Rfv dat als gevolg van decentralisaties rond natuur (provincies) en het sociale domein (gemeenten), ruimte ontstaat voor andere vormen van samenwerking tussen publieke en maatschappelijke partijen.