Dr. Jane Goodall: ‘Ieder mens kan elke dag verschil maken’

Een inkijkje in het werk van het Jane Goodall Instituut Nederland

I lived my dream

Goodall begint haar lezing met een terugblik op haar jeugd. Ze grapt dat ze het boek over Tarzan kreeg: ‘Helaas trouwde hij de verkeerde Jane.’ Ook de boeken over Doctor Dolittle die met dieren kon praten, maken grote indruk op haar. Zoveel, dat ze later besluit in Afrika te gaan werken. Als ze genoeg geld heeft gespaard om te gaan, vertrekt ze naar Kenia. ‘I lived my dream.’ In die tijd is het niet gebruikelijk dat vrouwen naar de universiteit gaan en was er geen geld voor haar om te gaan studeren. Maar later haalt ze dat glansrijk in met een promotie in de ecologie.

In Gombe National Park, Tanzania, krijgt ze de kans om als eerste wetenschapper wilde chimpansees te gaan bestuderen. Maandenlang zoekt ze naar sporen en probeerde ze het vertrouwen te winnen van de chimpansees. Ze geeft de apen een naam. Dit was niet gebruikelijk in de wetenschappelijke wereld, maar Goodall kiest hier bewust voor. Ze legt uit dat dieren ook intelligentie, emoties en persoonlijkheden hebben. Ze haalt diverse voorbeelden aan om dit te onderbouwen. ‘Elk dier op een boerderij voelt pijn en angst.’ Haar eerste publicatie over het gebruik van instrumenten door chimpansee David Greybeard om termieten uit een termietenheuvel te vissen, was wereldwijd een sensationeel succes. Het markeerde een andere visie op dieren. Niet alleen mensen gebruiken gereedschappen en hebben intelligentie.

Op het podium vervolgt ze: ‘Intelligente wezens vernietigen niet hun huis. Maar mensen verontreinigen en vernietigen onze wereld. Er is veel te weinig langetermijndenken. Het lijkt erop dat we de wijsheid niet meer in pacht hebben. Er moet een nieuwe opvatting komen over succesvol zijn: genoeg hebben om van te kunnen leven, omringd door vrienden. We stelen de toekomst van onze kinderen.’ Goodall pleit voor een nieuwe visie van hoop en verbinding. ‘Probeer te overbruggen. Zorg dat je mensen aanraakt in hun hart. Argumenten overtuigen niet. (...) Mensen worden meer tot actie aangezet door verhalen dan door statistieken.’ ¹

Goodall in haar boek Hope: ‘In 1987 bezocht ik zes landen in Afrika om uit te zoeken waarom het aantal chimpansees aan het afnemen was. (...) Tijdens die reis ging ik beseffen hoe precair de situatie is van veel Afrikaanse mensen in en rond de leefgebieden van chimpansees. De verschrikkelijke armoede, het gebrek aan gezondheids- en onderwijsfaciliteiten en de verarming van de grond. (...) Alleen door de mensen te helpen konden we de chimpansee gaan helpen.’ ²

Over hoop

‘Hoop is wat ons in staat stelt om door te gaan ondanks tegenspoed. Het is wat we willen dat er gebeurt, maar we moeten bereid zijn daar hard voor te werken’ (...) We hopen dat het niet te laat is om een (ecologische, red.) ramp af te wenden, maar we weten dat er niets zal veranderen tenzij we actie ondernemen,’ zegt Goodall in haar boek.³ Ze baseert haar hoop op vier redenen: het ongelooflijke menselijke intellect; de veerkracht van de natuur; de kracht van de jeugd en de onverwoestbare menselijke geest. Driehonderd dagen per jaar reist ze de wereld rond om haar boodschap uit te dragen voor afgeladen zalen. Ze beseft dat ze een rolmodel is, een icoon. In Den Haag zegt ze: ‘Dat is een rol waar ik gewend aan ben geraakt. Maar er is ook de normale Jane die haar koffers sjouwt. Ik ben nu 89, dus ik heb haast omdat ik dichter bij mijn einde kom.’

Jane Goodall's Roots & Shoots

Goodall is zeer actief om jongeren te activeren. Het Roots & Shoots-programma geeft kinderen en jongeren wereldwijd tips en tools om zich in te zetten voor mens, dier en natuur. Het programma is dertig jaar geleden begonnen in Tanzania en is nu in 85 landen actief.  Onlangs is de samenwerking aangegaan met SpaceBuzz, het educatieprogramma dat onder andere door André Kuipers is ontwikkeld. Aan boord van een ruim vijftien meter lange raketvoertuig reis je naar de ruimte, waar je de aarde kunt zien door de ogen van een astronaut. SpaceBuzz maakt de schoonheid en de kwetsbaarheid van de aarde voelbaar. Roots & Shoots biedt handelingsperspectief om zelf in actie te komen om de aarde te helpen. Dit maakt de combinatie van beide educatieprogramma's ijzersterk.

Jane Goodall: ‘Ik ga net zo lang door als ik kan, omdat het moet’

Jamie Piroe leidde een workshop bij het jongeren-programma Roots & Shoots waar Goodall aanwezig was: ‘De naam staat voor de beeldspraak van een boom: er worden zaadjes geplant om kinderen te inspireren met een andere manier met deze wereld om te leren gaan. Je kan elke dag kleine bewuste keuzes maken: in de supermarkt of de kledingwinkel. Wat mij het meeste aanspreekt van Jane is haar energie en dat de manier waarop ze spreekt zo genuanceerd is. Gisteren heb ik haar gesproken, maar ik kon alleen maar zeggen: ‘I feel so honered.’ Ze sloeg haar arm om me heen en zei ‘Look at me and talk to me.’ Jane pleit ook om vanuit de wetenschap je in te zetten voor de natuur. Dat spreekt me enorm aan.’

Marianne Truijen is vrijwilliger. ‘Vandaag sta ik achter de balie. Het gaat me zeer aan het hart welke grote problemen er spelen in de wereld. Ik kan ze niet oplossen en als ik niks doe, voel ik me egoïstisch. Ik heb ansichtkaarten gemaakt waarvan de opbrengst naar het Jane Goodall Instituut Nederland gaat. De kaarten hebben de intentie jongeren te inspireren door het Roots & Shoots-programma onder de aandacht te brengen.’

Nienke Bloksma, donateur: ‘Ik vind het heel mooi om haar echtheid te zien. Ik neem enkele oneliners mee ter inspiratie. Ik probeer mijn kinderen te leren afval op te rapen. Ook in het bedrijf waar ik werk, wil ik daar iets mee gaan doen.’

Monique Spaan over het werk van het Jane Goodall Instituut Nederland

Sinds een jaar is Monique Spaan werkzaam bij het Jane Goodall Instituut Nederland. ‘Goodall is een vrouw die dingen heeft doorbroken en daarmee is ze een voorbeeld voor heel veel vrouwen. Ze had nooit de intentie een rolmodel te worden. Ze ging naar Afrika voor haar passie om te werken met wilde dieren. Ik denk dat de vriendelijkheid en warmte waarmee ze haar boodschap brengt, ook mensen aantrekt. Ze wijst niet met het vingertje. Ze gelooft niet in met je vuist op tafel slaan. Dat creëert alleen maar weerstand en dus geen verandering. Ze is totaal niet veeleisend en zal ook niet heel snel zeggen dat ze moe is. Daarom houd ik het tijdens zo’n evenement des te meer in de gaten. Maar ze draagt zelf haar tas en wil echt niet betutteld worden. Ze zei zondag tegen mij: ‘Ik ga net zo lang door als ik kan, omdat het moet.’’

Efficiënt team

‘We hebben een klein team waarbij ik als manager ook de fondsenwerving doe, daarnaast is er een marketing-communicatiemanager en iemand voor ons jongerenprogramma. Ik schakel best veel tussen strategisch en uitvoerend niveau. Ik moet de hoofdlijnen bewaken en het overzicht hebben waar we heengaan. Maar tegelijkertijd moet ik soms ook gewoon heel praktisch campagnes uitvoeren of de donateursadministratie bijhouden. We werken heel efficiënt. Ik denk voortdurend na: ‘Wat kan ik aan een vrijwilliger overlaten, of iemand anders voor inschakelen? Wat besteed ik uit, wat doe ik zelf? We krijgen best veel aanmeldingen voor vrijwilligerswerk. Zeker na zo’n event met Jane. Met de kandidaat bespreek ik of het voor ons allebei een win-winsituatie is. En het moet natuurlijk ook klikken.’

Gespreide inkomstenstrategie

‘We zetten nu in op groei van inkomsten en hebben een gespreide inkomstenstrategie: particulieren, waar nalatenschappen absoluut een groot onderdeel van zijn, bedrijfspartners die projecten steunen, en vermogensfondsen. Voor de Postcode Loterij halen we de drempel van één miljoen euro nog niet, maar daar streef ik wel naar. Ook het evenement in Den Haag levert geld op. Iedereen die kwam heeft een donatie gegeven, waarmee we rond de 30.000 euro hebben opgehaald. We hadden vier rangen en elke rang was gekoppeld aan een project. Zo gaat de opbrengst van de laagste twee rangen naar twee opvangcentra voor chimpansees. Er loopt nu een telemarketingactie gericht op de aanwezigen of ze structureel donateur willen worden. En we hebben natuurlijk ook dat weekend een paar mooie donaties gekregen en alle merchandise is uitverkocht.’

‘We hebben twee typen donateurs. De echte dieren liefhebbers die de chimpansees willen beschermen. En we hebben mensen, veelal vrouwen, die Jane een inspirerend icoon vinden. Dat gaat overigens wel door alle generaties heen, van jong tot oud.’

Een bezoeker van de lezing: ‘Als je vrouw bent en je houdt van de natuur, dan kun je niet om haar heen’

‘Greenchoice steunt ons elk jaar met een fantastisch mooie donatie. Het gaat om een project in Tanzania waar de lokale gemeenschap zorgt voor de aanplant van bomen. Zij voelen zich eigenaar van dat stukje bos. Die aanplant doen we bewust op bepaalde plekken waardoor een corridor ontstaat voor de chimpansees. Greenchoice monitort dat project heel serieus. Ze sturen zelf ook regelmatig iemand daarheen. En ze communiceren hierover naar hun klanten. Zulke projecten doen we met meerdere partners, ook met vermogensfondsen zoals het Otterfonds en tot voor kort Turing Foundation.’

‘Jane vindt het programma Roots & Shoots superbelangrijk om meer continuïteit te bieden. Ze ziet de miljoenen deelnemers van Roots & Shoots als haar opvolgers. Dat zijn kleine kinderen tot studenten. Onze vrijwilligers helpen de deelnemers van de workshops zelf stappen te nemen. Dat zit soms in plastic oprapen of papierverspilling voorkomen. Het kan echt van alles zijn. Het idee is dat ze zélf kiezen, dat zíj intrinsiek gemotiveerd raken. Bij een technasium hebben ze het concept van een groene daktuin ontwikkeld samen met een bedrijf. Dat sloot mooi aan op hun lesmethodieken. We bouwen met de scholen en universiteiten een langetermijnrelatie op.’

Beyond the Founder

‘We weten dat haar afscheid gaat komen en dat zal grote impact maken. Maar Jane is daar heel nuchter in. Ze is onvervangbaar, dus een opvolger zoeken is niet logisch. Ze wil vooral dat onze organisaties haar werk goed voortzetten. ‘Beyond the founder,’ noemt ze dat. We zijn ons nu al aan het voorbereiden op een periode dat we Jane niet meer overal voor kunnen vragen. Haar verhaal zal overeind blijven, maar we zullen in de nabije toekomst onze communicatie meer gaan verschuiven naar de kracht van de projecten waarbij de lokale community's de aanjagers zijn.’

Jane's Circle of Hope

‘Tijdens het weekend waarin Jane een bezoek aan ons bracht hebben we Jane’s Circle of Hope opgericht! Een groep inspirerende Nederlanders die het werk van Jane Goodall een warm hart toedragen en anderen inspireren om in actie te komen voor een betere wereld voor mens, dier en natuur. Elk op hun eigen manier, met hun eigen expertise en vanuit de gedeelde passie om de wereld een beetje mooier te maken. In een intieme setting deelde Jane haar persoonlijke verhalen over hoe ze al die jaren – ondanks alles – hoop is blijven houden.’

‘De leden van Jane's Circle of Hope zijn net als Jane strijders voor een betere wereld. En door het tekenen van hun commitment laten ze zien dat ze in actie willen komen om de hoopvolle boodschap van Jane Goodall verder te verspreiden. Om hoop te brengen in een wereld waar velen hun hoop op een betere toekomst dreigen te verliezen. De Circle of Hope bestaat uit: Aniek Moonen, Jan Terlouw, Li An Phoa, Sterrin Smalbrugge, Harm Edens, Auke-Florian Hiemstra en Patrick van Veen.’

Tot slot gaat Spaan in op de vraag waarom Goodall nog geen Nobelprijs voor de Vrede heeft gehad: ‘Goodall heeft veel wetenschappelijke erkenning gehad, maar minder algemene erkenning voor de rol die ze pakt als boodschapper namens de natuur en de dieren. Iets wat ze al vanaf 1986 doet. Ze heeft een lintje gekregen, maar ik zal je idee eens intern gaan bespreken.’

janegoodall.nl
rootsandshoots.nl

--