In deze Adventstijd lees ik parasja Vayislach. Dit deel uit Genesis staat in het teken van geven, ontvangen en bewaren. De rivier Jabbok uit het verhaal van Jakob is een grens waar het oude wordt losgelaten en het nieuwe ontvangen. In deze overgang schuilt de kern van het “leven van de geef”: het besef dat wat we ontvangen, niet alleen voor onszelf is, maar ook om door te geven.

Richard Titmuss onderzocht in zijn baanbrekende werk The Gift Relationship hoe het geven van bloed in de samenleving functioneert. Hij vergeleek systemen waarin bloed vrijwillig wordt gegeven met systemen waarin bloed wordt gekocht. Titmuss concludeerde dat een samenleving waarin geven centraal staat – zonder financiële tegenprestatie – niet alleen veiliger en efficiënter is, maar ook moreel sterker. Het altruïsme dat aan de basis ligt van vrijwillige donatie verbindt mensen en maakt de samenleving gezonder en rechtvaardiger.

Bij het geven van bloed is het essentieel om het onderscheid te maken tussen 'tov' (goed, zuiver, heilzaam) en אמת 'emet' (waarheid). Een gift van bloed is pas werkelijk 'tov' als het vrij is van smetten – dat wil zeggen: vrij van gevaar op besmetting met HIV of andere (seksueel) overdraagbare ziekten. Dit is niet alleen een medische, maar ook een morele eis: wie bloed geeft, moet beseffen dat de zuiverheid van het geschenk direct samenhangt met het welzijn van de ontvanger. Het gaat om verantwoordelijkheid en zorg voor de ander.

Wie daarentegen meent dat bloed van andere volkeren of rassen gevaarlijk of minderwaardig zou zijn, denkt en handelt mythisch. Zulke opvattingen zijn niet gebaseerd op waarheid, maar op vooroordelen en angst. Ze voegen alleen verkeerde dingen toe aan het gesprek en verspreiden leugens in plaats van waarheid. Dat is sשקר 'sheker'. Titmuss laat juist zien dat het mengen van bloed – ongeacht afkomst – een daad van solidariteit is, en dat de kwaliteit van het geven niet afhangt van ras of nationaliteit, maar van de intentie en de zorgvuldigheid waarmee gegeven en verstrekt wordt.

In Tsjechië werd het thema van geven en ontvangen diepgaand uitgewerkt door filosofen als Božena Komárková. In haar werk benadrukt zij dat echte vooruitgang niet alleen economisch is, maar vooral menselijk: het vermogen om te geven, te offeren en verantwoordelijkheid te nemen voor elkaar. Haar essays zijn een pleidooi voor humaniteit en mensenrechten, geworteld in haar eigen ervaringen van gevangenschap en verzet.

Het evangelie vertelt dat Maria 'al haar woorden en giften bewaarde in haar hart'. Maria is het voorbeeld van iemand die ontvangt, bewaart en overweegt. Zij neemt de woorden en gebeurtenissen rondom haar zoon Jezus niet alleen aan, maar draagt ze met zich mee, overdenkt ze en laat ze haar leven vormen. Dit bewaren is geen passief vasthouden, maar een actief proces van innerlijke groei en reflectie. Maria’s houding nodigt uit om niet alleen te geven, maar ook te koesteren wat ons gegeven wordt, en het te laten rijpen in ons hart.

In parasja Vayislach zien we hoe Jakob, na zijn worsteling, niet alleen een nieuwe naam ontvangt, maar ook een nieuwe houding: hij geeft geschenken aan Esau, ontvangt vergeving en bewaart de herinnering aan deze ontmoeting. Het verhaal laat zien dat geven en ontvangen altijd samengaan met bewaren: het koesteren van wat ons is toevertrouwd, en het doorgeven aan anderen.

--

Bronnen van inspiratie:

• Richard Titmuss, The Gift Relationship: From Human Blood to Social Policy – Allen & Unwin, London, 1970. Vergelijkende studie over bloedvoorziening en het ethisch verschil tussen geven en verhandelen.
• Mary Douglas (voorwoord bij Engelse vertaling van Mauss’ The Gift) – Routledge, London, 1990. Een korte maar scherpe analyse van de morele structuur van het geven, waarin zij laat zien dat 'gratis' geven zelden zonder verplichting is.
• Božena Komárková, Leven van de geef: christen-zijn in Tsjechië onder het nationaal-socialisme en het communisme, Kok, Kampen (1998). Božena Komárková was een belangrijke denker binnen de Tsjechische Evangelische Kerk der Boheemse Broeders en had een prominente rol binnen Charta 77. Haar werk is een indrukwekkend document uit de geschiedenis van kerk en volk in Tsjechië.